Suruhanjaya Pencegahan Rasuah Malaysia (SPRM) mengemukakan lima cadangan penambahbaikan bagi memperkukuh tadbir urus dua agensi utama negeri — Jabatan Tanah dan Ukur (JTU) serta Sabah Mineral Management Sdn Bhd (SMM) — selepas mengenal pasti beberapa kelemahan dalam proses pengeluaran lesen penerokaan perlombongan.
Langkah itu diambil susulan kedua-dua agensi berkenaan terpalit dalam skandal perlombongan Sabah yang menjadi perhatian umum.
Menurut SPRM, audit yang dijalankan oleh Bahagian Penyiasatan Tatakelola mendapati terdapat satu kelemahan di JTU dan empat kelemahan di SMM, syarikat milik kerajaan negeri yang menguruskan konsesi mineral.
Kedua-dua entiti itu kini diperhatikan secara dekat selepas didakwa proses pelesenan mereka disalah guna dalam skandal perlombongan yang dikaitkan dengan ahli perniagaan kontroversi, Albert Tei Jiann Chieng.
Tei, yang telah dituduh dalam kes rasuah berasingan, didakwa memperoleh akses istimewa kepada konsesi perlombongan melalui hubungan politik.
Skandal itu turut merebak sehingga mengaitkan sekurang-kurangnya lapan wakil rakyat Gabungan Rakyat Sabah (GRS) dan membongkar kelemahan dalam proses semakan serta kelulusan lesen penerokaan dan prospek perlombongan.
Tiada SOP jelas mohon lesen
Menurut SPRM, semakan pihaknya mendapati ketiadaan prosedur operasi standard (SOP) yang jelas dan menyeluruh bagi permohonan lesen penerokaan (prospecting licence, PL).
Pemohon dibenarkan menghantar Surat Hasrat (LOI) sama ada kepada SMM atau terus ke Pejabat Ketua Menteri, menyebabkan berlaku kekeliruan dan ketidakselarasan dalam proses kelulusan.
SPRM juga menemui kes dengan beberapa permohonan yang gagal memenuhi piawaian semakan wajar (due diligence) masih dibawa ke mesyuarat lembaga pengarah SMM, yang dipengerusikan oleh Ketua Menteri Sabah sendiri.
Selain itu, tiada prosedur khusus bagi pembaharuan lesen atau bagi permohonan semula selepas ditolak, menjadikan proses pelesenan longgar dan mudah dieksploitasi.
Lima cadangan SPRM
Bagi menangani kelemahan tersebut, SPRM mengemukakan lima langkah penambahbaikan utama, iaitu:
-
1. Pendokumentasian yang lebih jelas mengenai proses permohonan PL.
-
2. Pindaan terhadap prosedur sedia ada supaya semua LOI disalurkan terus kepada SMM.
-
3. Kemas kini kepada protokol due diligence bagi memastikan semakan menyeluruh.
-
4. Pembentukan SOP khusus untuk pembaharuan lesen.
-
5. Pembangunan portal dalam talian bagi menjelaskan perananan, fungsi dan prosedur SMM kepada umum.
“Cadangan ini bertujuan memperkukuh ketelusan, akauntabiliti dan konsistensi dalam pengurusan sumber mineral di Sabah,” kata SPRM pada satu kenyataan.
JTU dan SMM tandatangani laporan tadbir urus
Dalam pembentangan di Wisma Tanah dan Ukur, Kota Kinabalu, Jabatan Tanah dan Ukur (JTU) Sabah dan SPRM menerima hasil semakan itu dan menandatangani Laporan Penambahbaikan Tadbir Urus (Governance Improvement Report).
Dokumen tersebut disahkan oleh Pengarah Tanah dan Ukur, Sr Bernard Liew Chiu Min, serta Ketua Pegawai Eksekutif SMM, Natasha Sim Nuo, dan disaksikan oleh Timbalan Pengarah SPRM, Ahmad Shukri Mohamad Taib.
Turut hadir ialah Penasihat Integriti kepada Ketua Menteri, Awang Samsul Baharam Bungso, serta pegawai kanan daripada kedua-dua JTU dan SMM.
SPRM menegaskan semakan ini merupakan sebahagian daripada inisiatif reformasi lebih luas untuk memperkukuh sistem pelesenan mineral di Sabah — sektor yang sebelum ini sering dikritik kerana proses kelulusan tidak telus dan didakwa terdedah kepada campur tangan politik.
